بررسی همانندی ها و ناهمانندی های رساله های موافقان مشروطیت از منظر الگوی سه گان? وضع مطرود، وضع مطلوب و شیو? تحول

رسایل مشروطیت مهمترین منبع شناخت مشروطه خواهی است. نگارنده با بازخوانی 41 رساله ی موافقان مشروطیت، سعی در نشان دادن وجوه اشتراک و افتراق این رسایل داشته و بدین منظور به استفاده از چارچوب نظری وضع مطرود، وضع مطلوب و شیوه تحول پرداخته است. منظور از وضع مطرود آن چیزی است که باید کنار گذاشته شود، وضع مطلوب آن چه پذیرفتنی است و باید به آن دست یافت و شیوه تحول حکایت از چگونگیِ تحول و روشی است که از طریق آن می توان از وضع مطرود به مطلوب رسید. به منظور تفسیرِ رسایل، رساله های میرزاملکم خان به عنوان برجسته ترین روشنفکر عهد ناصری راهنمای عمل قرار گرفت و به نسبت سنجیِ رساله های موافقان مشروطیت و رسایل میرزاملکم خان خواهیم پرداخت .در مقوله وضع مطرود، بیشترین همسانی میان رساله های موافقان مشروطیت و رسایل ملکم خان، مشاهده می شود. در زمینه ی وضع مطلوب، مفاهیم طرح شده در رسایل موافقان مشروطیت چهره ی اسلامی به خود گرفته؛ در شیوه ی تحول هرچند از نظر شکلی در مفاهیم اصلی مشابهت وجود دارد، اما تغییری در درون مایه ی مباحث صورت گرفته است.